-
-
Informacje ogólne
CHARAKTERYSTYKA PAŃSTWA (Bośnia i Hercegowina)
Historia
Bośniaccy Muzułmanie pochodzą od Turków, którzy zajęli obszary dzisiejszej Bośni i Hercegowiny w XVI w. Ich władza przetrwała do początków XIX w., w tym czasie potomkowie kolonizatorów zasymilowali się z miejscową ludnością słowiańską, przejęli jej język, lecz zachowali odrębne zwyczaje oraz religię - islam. Różnice te miały ogromny wpływ na proces tworzenia państwowości na Bałkanach.
Tak jak większość wieloetnicznych państw w Europie, federacja jugosłowiańska opierała się na podwójnym konsensusie: po pierwsze, na porozumieniu grup etnicznych w sprawie współżycia w ramach jednego państwa wielonarodowego (w 1918 r. i w 1945 r. zdecydowały się na życie we wspólnym państwie) i po drugie, na consensusie międzynarodowym, tzn. ugodzie zwycięzców w pierwszej i drugiej wojnie światowej, która wsparła utworzenie państwa Jugosławii w ramach międzynarodowego porządku określonego, odpowiednio, w Wersalu i Jałcie.Wspólne państwo południowych Słowian Jugosławia - zostało utworzone 1 grudnia 1918 r. Jako rezultat woli politycznej trzech słowiańskich społeczności etnicznych: Srebów, Chorwatów i Słoweńców. Miało ono realizować ich prawa do samostanowienia i chronić ich przed terytorialnymi zakusami sąsiadów po upadku monarchii habsburskiej. Ruch na rzecz zjednoczenia południowych Słowian wyłonił się we wczesnym okresie XIX wieku w Chorwacji pod wpływem liberalnych idei rewolucji francuskiej przyniesionych na południowy wschód Europy w czasie napoleońskich podbojów Dalmacji. Na etnicznie zróżnicowanym i tradycyjnie niestabilnym politycznie obszarze Bałkanów, wspólne państwo było korzystniejszym rozwiązaniem niż utworzenie kilku państw narodowych, ponieważ przedstawiciele dwóch największych grup południowosłowiańskich, Serbowie i Chorwaci, pozostawali w większości w granicach nowego państwa, podczas gdy członkowie trzeciej, Słoweńcy, mogli w tamtym czasie zrealizować swoje prawo do samostanowienia tylko w ramach tego państwa.Chociaż koncepcja jugosłowiańska opierała się na europejskich ideach liberalnych i ekumenicznych, które stanowiły jedyne podstawy, na jakich można było zbudować wieloetniczną i wielowyznaniową społeczność, jednolita organizacja pierwszej Jugosławii, a zarazem głębokie różnice ekonomiczne, kulturalne i polityczne wśród południowosłowiańskich narodów destabilizowały nowe państwo od jego pierwszych dni. Podczas gdy wielu Serbów uważało Jugosławię za rozszerzoną Serbię, Chorwaci często widzieli ją jako w najgorszym wypadku replikę monarchii habsburskiej, a w najlepszym razie etap przejściowy na drodze do utworzenia chorwackiego państwa narodowego. Te różnice często inspirowane z zagranicy, były przyczyną ciągłych konfliktów politycznych w Królestwie Jugosławii, przyczyniając się do jego szybkiego upadku po ataku nazistowskim w roku 1941 i do brutalnych konfliktów etnicznych podczas drugiej wojny światowej.Jakkolwiek zwycięstwo komunistów w roku 1945 umożliwiło integrację Jugosławii poprzez przyjęcie sowieckiego modelu tzw. Federalizmu fasadowego, stłumiło ono raczej niż uporządkowało konsekwencje gwałtów etnicznych i ludobójstwa z czasów drugiej wojny światowej. Mimo, że komuniści próbowali decentralizować federację i zwiększyć autonomię republik w latach 60. i 70., nie miała ona szans nasukces bez demokratycznej przebudowy jugosłowiańskiego społeczeństwa. Bez niej biurokratyczna decentralizacja jedynie zaostrzyła rywalizację między komunistyczną nomenklaturą poszczególnych republik, która po niepowodzeniu liberalnych i prorynkowych reform w Jugosławii w późnych latach 60. w rosnącym stopniu zwracała się ku nacjonalizmowi jako mocnemu oparciu dla swojej władzy. Innymi słowy, rządy Związku Komunistów Jugosławii były czynnikiem integrującym drugą Jugosławię do tego stopnia, że jego rozpad w latach 80 uwolnił nierozwiązane konflikty etniczne, których eskalacja doprowadziła następnie do otwartej wojny domowej w czerwcu 1991 r.Na arenie międzynarodowej powstanie pierwszej i drugiej Jugosławii było możliwe ze względu na politykę zwycięzców w dwóch wojnach światowych. Amerykańskie idee prawa narodów do samostanowienia, zawarte wczternastopunktowym programie prezydenta Woodrowa Wilsona, działały na korzyść powstania pierwszej Jugosławii. Jednakże w polityce Ententy nowe państwo stało się częścią kordonu sanitarnego w Środkowej i Wschodniej Europie, czyli łańcucha nowopowstałych państw, których zadaniem było zapobieżenie rozprzestrzenianiu się rewolucji komunistycznej na zachód, przeciwstawienia się niemieckiemu rewanżyzmowi oraz ograniczenie bałkanizacji do południowego wschodu kontynentu.Drugiej Jugosławii narzucono podobną rolę. Po zerwaniu ze Stalinem w roku 1948 stała się ona buforem strategicznym między Wschodem a Zachodem. Dzięki zręcznemu manewrowaniu między dwoma blokami była ona podczas zimnej wojny czynnikiem równowagi na Bałkanach i w Europie. Koniec komunizmu i dwubiegunowego układu sił w Europie zasadniczo zmienił wewnętrzne i międzynarodowe uwarunkowania, które umożliwiały istnienie Jugosławii i otworzyły przed jej narodami nowe możliwości. Dwie zachodnie republiki, Słowenia i Chorwacja, odkryły w nowych okolicznościach szansę utworzenia niepodległych państw narodowych i związania się z grupą państw Europy Środkowej (przede wszystkim Niemcami i Austrią), z którymi dzielą wspólne dziedzictwo historyczne i kulturowe i z którymi współpracowały w ramach Regionu Współpracy Alpy-Adria (Arbeitsgemeinschaft Alpen-Adria). Opuszczenie przez nie federacji zakłóciło jednak równowagę etniczną, zmuszając do pójścia za tym przykładem dwie inne republiki, Bośnię i Hercegowinę oraz Macedonię, dla których wspólne państwo byłoby prawdopodobnie najbardziej odpowiednie. Zmiany te zagroziły dwóm pozostałym republikom, Serbii i Czarnogórze, i ponownie obudziły serbską sprawę narodową, ponieważ w przybliżeniu jedna trzecia Serbów żyje na terytorium Chorwacji i Bośni i Hercegowiny.Zwycięstwo wojowniczych ruchów i partii nacjonalistycznych w pierwszych wolnych wyborach w Jugosławii po drugiej wojnie światowej i upadek państwa federalnego pogłębiły różnice ideologiczne między stronami i sprawiły, że konflikty etniczne stały się nieuniknione. Wybuch działań wojennych w Słoweniim a krótko potem w Chorwacji, pobudził i doprowadził byłą Jugosławię do stanu politycznej anarchii, w której liczne podmioty próbowały osiągnąć swoje skrajne cele przy użyciu siły zbrojnej.W marcu 1992 r. odbyło się referendum, w którym 99,4% wyborców opowiedziało się za niepodległością. Bośniaccy Serbowie zbojkotowali to głosowanie. Kilka dni później wybuchły w Sarajewie pierwsze walki między Serbami, Chorwatami i Muzułmanami.W kwietniu 1992 r. parlament Serbów bośniackich uchwalił konstytucję, na mocy której powstało na terenie Bośni i Hercegowiny odrębne, niezależne państwo serbskie, będące integralną częścią Jugosławii. W maju 1992 r. Bośnia została przyjęta do ONZ. W maju 1993 r. wobec nasilających się walk pomiędzy Chorwatami i muzułmanami ONZ ogłosiła Sarajewo, Tuzlę, Srebrenicę, Bihać, Żepę i Gorażde strefami ochronnymi. W sierpniu 1993 r. Chorwaci proklamują niezależną republikę. W marcu 1994 r. prezydenci Bośni i Chorwacji podpisali porozumienie o utworzeniu Federacji Muzułmańsko-Chorwackiej na terenach Bośni i Hercegowiny.
Informacje ogólne
Republika Bośni i Hercegowiny jest europejskim państwem położonym na Półwyspie Bałkańskim, w Górach Dynarskich, z niewielkim dostępem do Morza Adriatyckiego (19 km). Na zachodzie i północy graniczy z Chorwacją (932 km), na południowym-wschodzie z byłą Jugosławią 527 km, w tym z Serbią 312 km i Czarnogórą 215 km. Powierzchnia terytorium państwa wynosi 51,233 tys. km , którą zamieszkuje ok. 3835,7 tys. mieszkańców (2000). Średnia gęstość zaludnienia wynosi 74 osób/km , większość populacji jest skupiona w dolinach rzek. Stolicą BiH jest Sarajewo (360 tys., 1993). Główne miasta (1998) to Banja Luka (143 tys.), Mostar (126 tys.), Zenica (96 tys.), Tuzla (84 tys.), Bihać (46 tys.), Doboj ( 27 tys.). Ludność miejska stanowi 36,2%. Podział administracyjny: Federacja Muzułmańsko Chorwacka (ok. 51% terytorium) i Republika Serbska (ok. 49% terytorium). Język urzędowy: serbochorwacki. Skład etniczny: Muzułmanie, od 1945 uznani przez Josipa Broz Tito za naród (44%), Serbowie (31%), Chorwaci (17%), Jugosłowianie (6%), Czarnogórcy (0,3%). Wyznania: muzułmanie 40%, prawosławni 31%, katolicy 15%, protestanci 4%, inni 10%. Jednostka monetarna: 1 Marka Transferowa = 100 Fenigów Transferowych. Szacuje się, że analfabetyzm sięga 14,5%, przyrost naturalny ok. 5% (2000). Średnia długość życia: mężczyźni 62 lata, kobiety 71 lat, średnia długość życia całej populacji ok. 67 lat.
Warunki naturalne
Znaczną część powierzchni kraju zajmują Góry Dynarskie. Najwyższym szczytem kraju jest Maglić, którego wysokość wynosi 2387 m n.p.m. Jedynie na północy występują obszary nizinne. Na południowym-zachodzie są rozwinięte zjawiska krasowe. Klimat umiarkowanie ciepły, na zachodzie śródziemnomorski. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu -1,4 C i 59 mm, w lipcu 19,6 C i 102 mm. Główne rzeki to Sawa, Bosna, Vrbas, Drina, Una, Neretwa. Naturalną szatę roślinną kraju stanowią lasy, gł. dębowo-bukowo-grabowe, pokrywające 48% powierzchni kraju. Roślinność i świat zwierzęcy chronione są w parkach narodowych i rezerwatach, m.in.: Trebević, Perućica, Sutjeska.Rejon odpowiedzialności batalionu położony jest w środkowej części Bośni i Hercegowiny i zajmuje około1300 km kw. Duże skupiska ludności znajdują się w okolicach głównych miast rejonu: Teslić, Zepce, Zavidovici, Novy Seher zamieszkiwane przez Serbów, Chorwatów i Bośniaków. W rejonie byłych walk występują znaczne
zniszczenia. Niektóre miejscowości są zniszczone w 80-90% ( Kamienica, Domyślica, Cobe ) Około 80% powierzchni to teren podgórski i górski rozciągający się w kierunku południowym. Wysokość gór waha się w granicach 169-1265m npm. Przez teren przepływają główne rzeki kraju: Bośnia i Usora jak również liczne strumienie i potoki górskie, które utrudniają transport. W 50% teren lesisty, pozostałe to łąki i pola uprawne. Aktualnie prowadzona jest znaczna ich dewastacja poprzez niekontrolowaną wycinkę drzew jak i liczne pożary lasów w okresie letnim. Ze względu na ukształtowanie terenu - trudno przejezdny, znaczna ilość mostów , dróg o dużej stromiźnie. Występuje słabo rozwinięta sieć dróg. Drogi główne asfaltowe, pozostałe żwirowe, jednak drogi asfaltowe są w dużym stopniu zniszczone a żwirowe o dużym prawdopodobieństwie zaminowania. Główne drogi to LADA (Doboj Sarajewo) i FALCON (Doboj Bania Luka). W okresie zimowym znaczna ilość dróg w rejonie górskim jest nieprzejezdna.Klimat umiarkowany. Znaczne opady deszczu w okresie wiosennym i jesiennym. Zimą temperatura utrzymuje się w granicach od 50 C do 100 C z opadami śniegu, przechodzącymi w duże w wyższych partiach gór, tworząc liczne zaspy. Okres zimowy zaczyna się w połowie grudnia a kończy w marcu. Wczesny okres wiosenny charakteryzuje się szybkim topnieniem śniegu i szybką wegetacją roślin. W wyższych partiach gór śnieg utrzymuje się do połowy kwietnia. Topniejący śnieg tworzy liczne dodatkowe strumienie utrudniające przemieszczanie się po drogach górskich. Często występujące wiosenne burze. Okres letni charakteryzuje się wysoką temperaturą powietrza w granicach 20-300 C , okresowo temperatura podnosi się do około 400 C
Gospodarka
Bośnia i Hercegowina obok Macedonii była najbiedniejszą republiką byłej Jugosławii. Gospodarka oparta jest głównie na rolnictwie i górnictwie. Głównymi bogactwami naturalnymi są węgiel kamienny i brunatny, rudy żelaza, miedzi, cynku, sól kamienna, boksyty, mangan, cynk i ołów oraz azbest. Większość gospodarstw rolnych znajduje się w rękach prywatnych. Struktura użytkowania ziemi przedstawia się następująco: użytki rolne stanowią 46% powierzchni kraju, użytki zielone, gł. pastwiska - 30%. Uprawia się głównie kukurydzę, pszenicę, jęczmień, owies, ziemniaki, tytoń, ryż, słonecznik, len, owoce (winorośl, śliwy, oliwki, brzoskwinie). Dominuje hodowla bydła i owiec.Energia elektryczna w znacznym procencie pozyskiwana jest w elektrowniach wodnych na rzekach Trebinjica i Neretwa, Drina i Vrbas, do największych elektrownii należą Trebinje, Jablanica, Zvornik i Jajce oraz elektrownie cieplne Kakanj, Lukavac i Zenica.W chwili obecnej przemysł BiH jest słabo rozwinięty (bardzo zniszczony podczas wojny). Dominuje przemysł spożywczy, drzewny, metalurgiczny (hutnictwo żelaza i aluminium), chemiczny, skórzany, włókienniczy, drzewny, papierniczy. Komunikacja jest w dalszym ciągu słabo rozwinięta, największą rolę odgrywa transport samochodowy (21,846 tys. km dróg w tym 11,4 tys. asfaltowych) i kolejowy (1021 km linii kolejowych), gł. Linie kolejowe to Sarajewo-Mostar-Ploće, Sarajewo-Bosanski Samac-Belgrad oraz Sarajewo-Doboj-Banja-Luka-Zagrzeb-Lubljana. Na terytorium BiH jest 25 lotnisk, w tym 9 o nawierzchni utwardzonej. Największy międzynarodowy port lotniczy znajduje się w Sarajewie, oprócz tego w Mostarze, Banja Luce i Tuzli. Wojna domowa przyczyniła się do zniszczenia doskonale rozwiniętej turystyki.Dochód narodowy wynosi ok. 1 770 USD na 1 mieszkańca (1999). Zadłużenie: 4,1 mld USD (1997). Inflacja: ok. 5% (1997). Stopa bezrobocia przekroczyła poziom 40%. Struktura zatrudnienia: przemysł (55,6%), usługi (40,6%), rolnictwo (3,8%). Handel zagraniczny: eksportuje się gł. maszyny (20,8%), chemikalia (9,4%), odzież (9,2%), natomiast importuje się minerały (31,6%), surowce (26,8%), maszyny (17,5%). Głównymi partnerami handlowymi są: kraje byłego ZSSR, Rosja, Niemcy. Obroty w handlu z zagranicą - eksport: 450 mln USD, import: 2,95 mld USD.
Ustrój
Od 1992 r., kiedy to proklamowano niepodległość, Bośnia i Hercegowina jest republiką wielopartyjną, składającą się z dwóch Entitetów - Republika Serbska (RS) ze stolicą w Banja Luce oraz Federacja Muzułmańsko-Chorwacka (FBiH) ze stolicą w Sarajewie. Władzę wykonawczą w RS stanowi Zgromadzenie Ludowe (RSNA Republika Srpska National Assembly) oraz Rada Ludowa (CoP Council of People), a w FBiH - Izba Reprezentantów (HoRep House of Representantatives) oraz Izba Ludowa (HoP House of People). Odpowiednikiem urzędu prezydenta jest Trzyosobowe Prezydium Republiki, składające się z prezydenta i dwóch wiceprezydentów (Bośniak, Chorwat, Serb), spośród których każdy, rotacyjnie, co 8 miesięcy, pełni funkcję przewodniczącego
